Adam çalıştıranın sorumluluğu, Türk Borçlar Kanunu’nda (TBK) düzenlenen, özellikle işveren ile çalışan arasındaki ilişkiden doğan zararların tazminine dair önemli bir sorumluluk türüdür. Bu makalede, TBK m.66 kapsamında adam çalıştıranın sorumluluğunu tüm yönleriyle ele alıyor; genel ve özel şartları, rücu hakkını, zamanaşımı süresini ve Yargıtay kararlarını açıklıyoruz.
Türk Borçlar Kanunu Madde 66:
“Adam çalıştıran, çalışanın, kendisine verilen işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür.
Adam çalıştıran, çalışanını seçerken, işiyle ilgili talimat verirken, gözetim ve denetimde bulunurken, zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse, sorumlu olmaz.
Bir işletmede adam çalıştıran, işletmenin çalışma düzeninin zararın doğmasını önlemeye elverişli olduğunu ispat etmedikçe, o işletmenin faaliyetleri dolayısıyla sebep olunan zararı gidermekle yükümlüdür.
İşveren, ödediği tazminat için, zarar veren çalışana, ancak onun bizzat sorumlu olduğu ölçüde rücu hakkına sahiptir.”
ADAM ÇALIŞTIRAN KİMDİR?
Adam çalıştıran; kendi adına ve hesabına iş gören bir kişiye, belirli bir işin yapılması amacıyla talimat veren, gözetim ve denetim yetkisine sahip kişidir. Genellikle hukuk sistemi bu kişiyi işveren olarak adlandırır. İşveren, çalışanı görevini yerine getirirken üçüncü kişilere zarar verirse, bazı şartlar altında bu zararlardan sorumlu olur.
TBK M.66 – ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞU NEDİR?
TBK m.66/1: Genel Sorumluluk
“Adam çalıştıran, çalışanın, kendisine verilen işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür.”
Bu maddeye göre işveren, çalışanın işini yerine getirirken üçüncü kişilere verdiği zararları tazmin etmekle yükümlüdür. Hukuk sistemi, bu durumu kusursuz sorumluluk olarak tanımlar. Bu kapsamda işveren, kusurlu olmasa da sorumlu olur.
ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI
Adam çalıştıranın sorumluluğu hem genel hem de özel şartlara bağlıdır. Aşağıda her iki şart grubu detaylı olarak açıklanmıştır.
1. Genel Şartlar
Adam çalıştıranın sorumluluğuna gidilebilmesi için haksız fiilin genel şartlarının varlığı gereklidir:
- Zarar verici bir eylem
- Zararın doğması
- Zarar ile eylem arasında uygun illiyet bağı
2. Özel Şartlar
Yargıtay içtihatları doğrultusunda adam çalıştıranın sorumluluğunun doğabilmesi için aşağıdaki özel şartların da varlığı aranır:
a. Çalıştırma İlişkisi Olmalı
Çalışan, işverenin emri ve denetimi altında çalışıyor olmalıdır. Bu ilişki, bağımlılık esasına dayanmalıdır.
b. Zarar, İş Görme Sırasında Oluşmalı
Zarar verici fiil, çalışanın işini yerine getirdiği sırada ve bu işle doğrudan bağlantılı olarak gerçekleşmelidir. “Görev ve gaye bakımından sıkı bir bağ” olmalıdır.
c. İşverenin Kurtuluş İmkanı Olmamalı
İşveren, çalışanını özenle seçip gerekli talimatları vererek gözetim yükümlülüğünü yerine getirdiğini ispatladığında, sorumluluktan kurtulma imkânı elde eder. Bu duruma “kurtuluş kanıtı” denir.
ZARAR VE TAZMİNATIN BELİRLENMESİ
Adam çalıştıran, sorumluluğu kapsamında doğan zarardan Türk Borçlar Kanunu’nun genel hükümlerine göre sorumlu olur. Bu nedenle, tazminat bu kapsamda maddi ve manevi olarak ikiye ayrılır.
TBK m.50 – İspat Yükü
“Zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır.”
TBK m.51 – Tazminatın Kapsamı
“Hâkim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler.”
TBK m.52 – Tazminatta İndirim
Şayet zarar gören, zararın doğmasına katkı sağladıysa veya zarar verenin durumu dikkate alındığında hakkaniyet gereği indirim uygunsa, hakim tazminatı azaltabilir.
TAZMİNAT DAVASI KİME KARŞI AÇILIR?
Tazminat davası doğrudan adam çalıştırana (işverene) karşı açılır. Ancak TBK m.61 uyarınca, bazı durumlarda çalışana ve işverene birlikte de dava açılabilir.
ZAMANAŞIMI SÜRESİ – TBK M.72
Tazminat istemi;
- Zarar ve tazminat yükümlüsünün öğrenilmesinden itibaren 2 yıl içinde,
- Her hâlükârda fiilin işlendiği tarihten itibaren 10 yıl içinde açılmalıdır.
Eğer fiil aynı zamanda ceza gerektiren bir suç ise Ceza Kanunu’ndaki zamanaşımı süresi uygulanır.
ADAM ÇALIŞTIRANIN RÜCU HAKKI – TBK M.66/4 VE M.62
İşverenin, zarar görene tazminat ödedikten sonra, bu zarara neden olan çalışana rücu etme hakkı vardır. Ancak bu rücu, çalışanın kusuru oranında mümkündür.
Rücu Hakkının Şartları:
- İşverenin tazminatı ödemesi,
- Çalışanın kusurlu olması,
- Kusur oranında rücu edilmesi.
Rücu Davasında Zamanaşımı:
- Rücu alacağının ve sorumlu kişinin öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl,
- Her hâlükârda tazminatın ödendiği tarihten itibaren 10 yıl.
UYGULAMADA ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞU – YARGITAY KARARLARI
Yargıtay, bu sorumluluğun uygulanmasında çalışanın yaptığı eylemin, çalıştıranın menfaati doğrultusunda ve görevi kapsamında olup olmadığını esas almaktadır.
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi şu şekilde belirtmiştir:
“Müstahdeme gördürülen hizmetle zarar arasında gaye ve görev bakımından çok sıkı bir münasebet olmalıdır.”
Dolayısıyla çalışan, hizmeti ifa ederken işverenin amaçları doğrultusunda bir zarara neden olursa, hukuk sistemi adam çalıştıranı sorumlu tutar.
SONUÇ
Adam çalıştıranın sorumluluğu, çalışanların görevlerini yerine getirirken üçüncü kişilere verdikleri zararlardan dolayı işverenin sorumlu tutulması esasına dayanır. Bu nedenle, bu sorumluluk iş hayatında sıklıkla karşılaşılan bir durum olup, işverenlerin çalışanlarını seçerken ve denetlerken gereken özeni göstermelerini zorunlu kılar.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Adam çalıştıran sorumluluktan tamamen kurtulabilir mi?
Evet, adam çalıştıran; çalışanını özenle seçtiğini, ona gerekli talimatları verdiğini ve yeterli denetimi sağladığını ispat ederse sorumluluktan kurtulur.
Hem çalışana hem işverene birlikte dava açılabilir mi?
Evet, zarar gören kişi, bazı durumlarda hem çalışana hem de işverene birlikte dava açabilir. Bu durum, müteselsil sorumluluk ilkesiyle mümkündür.
Bu sorumluluk kusura mı dayanır?
Hayır, adam çalıştıranın sorumluluğu kusursuz sorumluluk türü olup, çalışanın kusuru yeterlidir.
PROFESYONEL HUKUKİ DESTEK ALIN
Eğer çalışanınızın verdiği bir zarar nedeniyle hukuki bir süreçle karşı karşıyaysanız veya bu konuda tazminat talebiniz varsa, profesyonel bir hukukçudan destek almanız büyük önem taşır.
Bizimle iletişime geçin – Size en doğru hukuki desteği sağlayalım.
📞 +90 530 180 82 49 “