Doğum izni, çalışan kadınların doğumdan önce ve sonra dinlenerek hem kendilerinin hem de doğacak bebeğin sağlığını korumak amacıyla verilen yasal bir haktır. Ayrıca babalar için de sınırlı bir doğum izni süresi tanımlanmıştır. Türkiye’de bu izin, 4857 sayılı İş Kanunu ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında düzenlenmiştir. İşçiler ve memurlar için izin süreleri kullanımı ve koşulları farklılık gösterir.
KADIN İŞÇİLER İÇİN DOĞUM İZNİ
İş Kanunu Madde 74:
“Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.”
4857 sayılı İş Kanunu’na göre kadın işçiler için doğum izni şu şekilde düzenlenmiştir:
Süreler
- Kadın işçiler, doğumdan önce 8 hafta ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplamda 16 hafta izin hakkına sahiptir.
- Çoğul gebelik durumunda doğum öncesi 8 haftalık süreye 2 hafta eklenir. Böylece doğum izni toplamda 18 hafta olur.
Sağlık Durumuna Göre Çalışma
- Sağlık durumu uygun olan kadın işçi doktor raporuyla doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışmaya devam etme hakkı vardır.
- Bu durumda doğumdan önce çalıştığı süreler doğum sonrası izin süresine eklenir.
Erken Doğum Durumu
- Kadın işçinin erken doğum yapması halinde, doğumdan önce kullanamadığı izin süresi doğum sonrası izin süresine eklenir.
Annenin Vefatı Durumu
- Anne doğumda veya doğum sonrası analık izni kullanırken vefat ederse kadın işçi için öngörülen izin süresi baba olan işçiye isteği üzerine tanınır.
Babalar İçin Doğum İzni
- İşçi babalar doğumdan sonra 5 günlük izin hakkına sahiptir.
KADIN MEMURLAR İÇİN DOĞUM İZNİ
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre kadın memurlar için doğum izni aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:
Süreler
- Kadın memurlar doğumdan önce 8 hafta ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplamda 16 hafta analık izni hakkına sahiptir.
- Çoğul gebelik durumunda doğum öncesi 8 haftalık süreye 2 hafta eklenir. Bu kapsamda, izin süresi toplamda 18 hafta olur.
Sağlık Durumuna Göre Çalışma
- Memur olan kadınlar, beklenen doğum tarihinden önceki 8 haftalık sürede sağlık durumlarının uygun olduğunu doktor raporuyla belgelemeleri hâlinde doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışmaya devam etme hakkı vardır.
- Bu durumda doğum öncesinde fiilen çalıştıkları süre doğum sonrası analık iznine eklenir.
Erken Doğum Durumu
- Doğum öncesi analık izninin kullanılmadığı durumlarda bu süre doğum sonrası analık iznine ilave olur.
- Doğum öncesi analık izninin başlaması gereken tarihten önce gerçekleşen doğumlarda doğum tarihi ile analık izninin başlaması gereken tarih arasındaki süre doğum sonrası analık iznine eklenir.
Annenin Vefatı Durumu
- Anne doğumda veya doğum sonrası analık izni kullanırken vefat ederse kadın memur için öngörülen izin süresi baba olan memura isteği üzerine tanınır.
Babalar İçin Doğum İzni
- Memur babalar için doğum izni süresi 10 gündür.
İşçi ve Memur Doğum İzni Karşılaştırması
| Kriterler | Kadın İşçiler | Kadın Memurlar |
| Doğum Öncesi İzin | 8 Hafta | 8 Hafta |
| Doğum Sonrası İzin | 8 Hafta | 8 Hafta |
| Çoğul Gebelik Durumu | Ek 2 Hafta Doğum
Öncesi |
Ek 2 Hafta Doğum Öncesi |
| Sağlık Durumuna Göre Çalışma | Doğumdan Önce
3 Haftaya Kadar Çalışma Hakkı Vardır |
Doğumdan Önce 3 Haftaya Kadar Çalışma Hakkı Vardır |
| Erken Doğum Durumu | Kullanılmayan Süreler
Doğum Sonrasına Eklenir |
Kullanılmayan Süreler Doğum Sonrasına Eklenir |
| Babanın İzin Süresi | 5 Gün | 10 Gün |
DOĞUM İZNİ KULLANDIRILMAZSA İŞÇİ NE YAPABİLİR?
Doğum izni, çalışan kadın işçiler için kanuni bir haktır. Bu iznin işveren tarafından kullandırılmaması halinde işçi haklı nedenle iş sözleşmesini fesheder. İş sözleşmesinin haklı nedenle feshedilmesi durumunda işçinin bir yıldan uzun süredir çalışıyor olması şartıyla kıdem tazminatına hak kazanır. Ayrıca, doğum iznini kullanamaması nedeniyle işten ayrılan işçi, kıdem tazminatı ile birlikte ücret alacağı, fazla mesai, yıllık izin, AGİ gibi diğer işçilik haklarını da aynı dava kapsamında talep eder. Bu süreçte, doğum izni talebinin işverene mutlaka yazılı olarak yapılması veya noterden ihtarname çekerek doğum izni talebini resmileştirmelidir. Bu adımlar mahkeme sürecinde işçinin haklarını koruyacak önemli kanıtlar oluşturacaktır.
SONUÇ
Bu izin hem işçiler hem de memurlar için anne ve bebeğin sağlığını korumayı hedefleyen önemli bir haktır. İş Kanunu ve Devlet Memurları Kanunu çerçevesinde düzenlenen bu izinler çalışan kadınların hamilelik ve doğum sürecini daha rahat geçirmelerini sağlarken babalara da sınırlı bir izin hakkı tanınarak aileye destek olma imkânı verilmektedir. Bu süreçlerde mevzuata uygun hareket edilmesi hakların tam anlamıyla kullanılmasını sağlar.
Tüm bu süreçte hak kaybına uğramamak için mutlaka bir avukat ile iletişime geçmenizi tavsiye ederiz.
⚖️Bizimle iletişime geçin – Size en doğru hukuki desteği sağlayalım.
📌 Menderes Avukat – Av. Ardahan ÇAKIR
📞 +90 530 180 82 49
📧 av.ardahancakir@gmail.com