Geçit hakkı, bir taşınmaz malikinin taşınmazının etrafında bulunan diğer taşınmazlardan yol geçirme hakkına sahip olmasıdır. Bu hak Türk Medeni Kanunu’nun 747. maddesi ve devamında düzenlenmiştir. Geçit hakkı taşınmaz sahiplerine taşınmazlarının üzerinde daha etkili bir şekilde tasarruf etme imkânı sunar. Ancak bu hak sadece gerekli hallerde ve ölçülü olarak uygulanır.
Türk Medeni Kanunu Madde 747:
“Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir.
Bu hak, ilk önce kendisinden bu geçidin istenmesi önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı ve daha sonra bundan en az zarar görecek olana karşı kullanılır.
Zorunlu geçit iki tarafın menfaati gözetilerek belirlenir.”
Türk Medeni Kanunu’nun 747. maddesinde düzenlenen bu hak davası kendi taşınmazından yola çıkış imkanı olmayan malikin komşu taşınmaz sahiplerine karşı açabileceği bir dava türüdür.
GEÇİT HAKKI TALEBİNİN KOŞULLARI
Geçit hakkının talep edilebilmesi için bazı yasal koşulların mevcut olması gerekmektedir:
- Bir taşınmazın geçerli bir ulaşım yolu bulunmaması,
- Veya mevcut yolların kullanılamayacak durumda olması davanın temel sebebini oluşturur.
- Talep edilen geçit ihtiyaca uygun ve en az zararla sağlanmalıdır. Mahkeme, geçit hakkı bedelini malikin menfaatine uygun bir şekilde belirler.
- Geçit hakkının tesis edilmesi taraflar arasında anlaşmazlık varsa mahkeme kararı ile sağlanır.
GEÇİT HAKKI DAVASININ AÇILMASI VE TARAFLARI
Geçit hakkı davasını yol talebinde bulunmak isteyen taşınmaz maliki tarafından açılır. Bu davada talep sahibi özellikle taşınmazının kapalı olduğunu ve mevcut ulaşım imkanlarının yetersizliğini ispatlamak zorundadır. Mahkemenin taşınmazın mevcut durumunu göz önünde bulundurarak davanın sonucunda yol hakkı verilmesi yönünde karar verme ihtimali vardır.
Bu davanın tarafları yol hakkını talep eden taşınmaz sahibi ile komşu taşınmazın sahibidir. Bu taraflar şunlardır:
- Davacı (Geçit Hakkı Talep Eden Malik): Kendi taşınmazından yola doğrudan çıkışı olmayan maliktir. Bu malik taşınmazı kullanabilmek veya yola ulaşmak için geçit hakkı talep eder.
- Davalı (Geçit Sağlanacak Taşınmazın Maliki): Geçit hakkının geçeceği güzergâh üzerinde yer alan komşu taşınmazın sahibidir. Davalı geçit talebine muhatap olan ve bu talep doğrultusunda taşınmazının bir kısmının geçiş için kullanılmasına izin vermesi beklenen kişidir.
GEÇİT HAKKI DAVASINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Geçit hakkı davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Taşınmaz üzerinde ayni bir hak tesisini içerdiği görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi‘dir. Bu nedenle hakkı talep eden kişi davayı Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açmalıdır.
Yetkili Mahkeme ise taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre taşınmaz haklarına ilişkin davalarda yetkili mahkeme taşınmazın yer aldığı yerdeki mahkemedir.
GEÇİT HAKKI DAVASINDA DAVA ŞARTI ZORUNLU ARABULUCULUK
Bu davalarda zorunlu arabuluculuk başvurusu zorunludur. Yürürlüğe giren düzenlemeye göre belirli türdeki uyuşmazlıklar mahkemeye gitmeden önce zorunlu arabuluculuk sürecine tabi tutulmaktadır.
Zorunlu Arabuluculuk Sürecinin Detayları:
- Başvuru Zorunluluğu: Taraflar, davayı açmadan önce zorunlu arabuluculuk sürecine başvurmak zorundadır. Eğer taraflar doğrudan mahkemeye başvurursa mahkeme zorunlu arabuluculuk sürecinin tamamlanmadığı gerekçesiyle davayı usulden reddeder.
- Arabuluculuk Süreci: Taraflar arabulucu aracılığıyla görüşmeler yapar. Bu süreçte taraflar talep ve beklentileri dile getirir. Arabulucu tarafların uzlaşmasını sağlamak amacıyla çalışır.
- Anlaşma Sağlanması: Eğer taraflar arabuluculuk sürecinde bir uzlaşmaya varırsa bu anlaşma yazılı olur. Anlaşma sağlanamazsa taraflar mahkemeye başvurarak dava açabilirler.
GEÇİT HAKKI DAVASININ İŞLEYİŞİ VE MAHKEME İNCELEMESİ
Dava sürecinde mahkeme, bilirkişiler aracılığıyla yerinde inceleme yapar. Geçit hakkının verileceği güzergâhın belirlenmesinde; taşınmazlara en az zarar verilmesi, güzergâhın ihtiyaca uygun olması ve taraflar arasında menfaat dengesinin sağlanması dikkate alınır.
Geçit hakkı davasında verilecek yolun genişliği ve büyüklüğü ihtiyaca ve hakkaniyete uygun olacak şekilde belirlenir. Bu yolun ölçüsü zorunlu geçit hakkını talep eden kişinin amacına ulaşmasını sağlayacak kadar yeterli olmalıdır. Ancak gereksiz yere genişletilerek komşu taşınmaz sahibinin mülkiyet hakkına aşırı müdahale edilmemelidir.
Genellikle geçit yolunun genişliği özellikle tarım alanlarında nihayet bir tarım aracının geçeceği genişlikte en az 2-3 metre olarak belirlenir. Ancak somut olayın şartlarına göre bu genişlik artar veya azalır. Mahkeme hem geçit talep edenin ihtiyacını karşılayacak hem de komşu taşınmaza en az zararı verecek bir çözüm bulmaya çalışır.
GEÇİT HAKKI DAVASINDA DENKLEŞTİRME BEDELİNİN ÖDENMESİ
Geçit hakkı davasında denkleştirme bedeli geçit hakkı tanınan taşınmazın sahibinin bu hakkı sağlayan komşu taşınmaz malikine ödemekle yükümlü olduğu bir tazminat niteliğindedir.
Denkleştirme bedelinin amacı geçit hakkının tanınmasıyla komşu taşınmaz sahibinin uğrayabileceği maddi zararı ve değer kaybını telafi etmektir. Bu bedelin belirlenmesinde geçit hakkı verilen taşınmaza verilecek zararın derecesi güzergahın uzunluğu ve kullanılacak alanın niteliği gibi unsurlar dikkate alınır. Mahkeme tarafından belirlenen bilirkişiler, bir değer tespiti yapar. Ve hakkaniyete uygun bir denkleştirme bedeli kararlaştırır.
SONUÇ
Geçit hakkı, hem taşınmaz sahiplerinin hak ve menfaatlerini koruma altına alırken hem de taşınmazlar arasında ulaşım ve erişim imkanını sağlar. Bu nedenle Türk hukukunda geçit hakkı taşınmaz mülkiyeti ile ilgili önemli bir düzenleme olarak karşımıza çıkar.
Son olarak görüleceği geçit hakkı davasının bazı şartları bulunmakta olup karmaşık bir hukuki süreçten ibarettir. Tüm bu süreçte hak kaybına uğramamak ve davanın seyrinin hızlanabilmesi için mutlaka bir avukat ile iletişime geçmenizi tavsiye ederiz.
Geçit hakkı davası da dahil olmak üzere davacı/davalı veya alacaklı/borçlu olarak taraf bulunduğunuz tüm icra dosyası ve davalarınızda bizimle iletişime geçebilirsiniz!
HEMEN BİZİMLE İLETİŞİME GEÇİN
📌 Menderes Avukat – Av. Ardahan ÇAKIR
📞 +90 530 180 82 49