İcra takibine uğrayan borçlular için en önemli konulardan biri hangi malların haczedilip hangilerinin haczedilemeyeceğidir. Bu bağlamda, İcra ve İflas Hukuku, borçlunun ve ailesinin insan onuruna uygun bir yaşam sürdürmesini güvence altına alır. Bu nedenle bazı malların haczi kesinlikle yasaktır. Bu yazımızda haczedilemeyen malları, kısmen haczi mümkün olan mal ve gelirleri ve özellikle haczedilemezlik şikayeti konularını detaylı şekilde ele alacağız.
İcra ve İflas Kanunu Madde 82:
“Aşağıdaki şeyler haczolunamaz:
1. Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar,
2. Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedenî çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya,
3. Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler hariç olmak üzere, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireylerine ait kişisel eşya ile ailenin ortak kullanımına hizmet eden tüm ev eşyası,
4. Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve mesleki için lüzumlu olan alat ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları,
5. Borçlu ve ailesinin idareleri için lüzumlu ise borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları,
6. Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise gelecek mahsül için lazım olan tohumluğu,
7. Borçlu bağ, bahçe veya meyva veya sebze yetiştiricisi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ bahçe ve bu sanat için lüzumlu bulunan alat ve edevat, Geçimi hayvan yetiştirmeye münhasır olan borçlunun kendisi ve ailesinin maişetleri için zaruri olan miktarı ve bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları,
8. Borçlar Kanununun 510 uncu maddesi mucibince haczolunmamak üzere tesis edilmiş olan kaydı hayatla iratlar,
9. Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malül olanlara bağlanan emeklilik maaşları ile bu hizmetlerden birinin ifası sebebiyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri, Askeri malüllerle, şehit yetimlerine verilen terfi zammı ve 1485 numaralı kanun hükmüne göre verilen inhisar beyiye hisseleri,
10. Bir muavenet sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan maaşlar,
11. Vücut veya sıhhat üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak mutazarrırın kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar,
12. Borçlunun haline münasip evi,
13. Öğrenci bursları.
Medeni Kanunun 807 nci maddesi hükmü saklıdır. 2, 4, 5, 7 ve 12 numaralı bendlerdeki istisna, borcun bu eşya bedelinden doğmaması haline münhasırdır.
Birinci fıkranın (2), (4), (7) ve (12) numaralı bentlerinde sayılan malların kıymetinin fazla olması durumunda, bedelinden haline münasip bir kısmı, ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılır.
İcra memuru, haczi talep edilen mal veya hakların haczinin caiz olup olmadığını değerlendirir ve talebin kabulüne veya reddine karar verir.”
HACZEDİLEMEYEN MALLAR NELERDİR?
İcra ve İflas Kanunu’nun 82. maddesine göre haczedilemeyen mallar aşağıda sayılmıştır:
1. Devlet Malları ve Kanunen Haczi Yasaklanan Mallar
Devlete ait mallar veya özel kanunlarla haczi yasaklanmış kamu malları haczedilemeyen mallardandır.
2. Beden Gücüne Dayalı Meslek Araçları
Ekonomik faaliyeti bedenî çalışmaya dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli her türlü eşya (örneğin terzinin dikiş makinesi, marangozun alet çantası) haczedilemez.
3. Aileye Ait Kişisel ve Ortak Kullanım Eşyaları
Borçlu ve aynı evde yaşayan ailesine ait kişisel eşyalar ile evin ortak kullanımına hizmet eden buzdolabı, çamaşır makinesi, koltuk takımı gibi ev eşyaları haczedilemeyen mallar arasındadır. Ancak para, altın, değerli taş ve süs eşyaları bu korumadan yararlanamaz.
4. Çiftçilerin Zorunlu Tarım Araçları
Borçlu çiftçiyse, geçimi için zaruri olan tarım arazisi, çift hayvanları, nakil vasıtaları ve ziraat aletleri haczedilemez.
5. Zaruri Hayvanlar ve Yemleri
Borçlu ister çiftçi ister esnaf olsun, geçimi için zorunlu ise bir süt veren mandası veya ineği, ya da üç keçi veya koyunu ile bunların 3 aylık yem ve yataklıkları haczedilemez.
6. İki Aylık Gıda ve Yakacak
Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve ayrıca yakacakları hacze konu olamaz.
7. Sebze-Meyve Yetiştiricileri için Gerekli Ekipmanlar
Bağ, bahçe, sera gibi tarım alanlarında çalışanların geçimi için gerekli olan alanlar ve aletler de haciz dışıdır.
8. Hayat Boyu Gelirler
Türk Borçlar Kanunu‘na göre hayat boyu ödenmesi şartıyla kurulmuş gelirler haczedilemez.
9. Emekli ve Maluliyet Maaşları
Ordu, zabıta ve diğer kamu hizmetlerinde çalışıp malulen emekli olanlara bağlanan maaşlar, uçuş/dalış tazminatları, terfi zamları ve şehit yetimlerine bağlanan maaşlar haczedilemez.
10. Yardım Amaçlı Kurum Ödemeleri
Cemiyetler veya sandıklarca yapılan hastalık, ölüm, zaruret gibi durumlara ilişkin yardımlar haczedilemez.
11. Tazminatlar
Vücut bütünlüğüne yönelik zararlar sonucu ödenen tazminatlar da hacizden muaftır.
12. Borçlunun Haline Münasip Evi
Borçlunun sosyal ve ekonomik durumuna uygun evi haczedilemez. Ancak bu evin lüks nitelikte olması durumunda istisna olur.
13. Öğrenci Bursları
Devlet ya da özel kuruluşlarca öğrencilere verilen burslar haczedilemez.
🔍 Not: Eğer bu eşyalardan biri borcun doğrudan kendisinden kaynaklanıyorsa (örneğin, satın alınan eşyaya dair borç), istisna uygulanmayabilir.
KISMEN HACZEDİLEBİLEN GELİRLER NELERDİR?
İcra İflas Kanunu Madde 83:
“Maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilir.
Ancak haczolunacak miktar bunların dörtte birinden az olamaz. Birden fazla haciz var ise sıraya konur. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez.”
İİK m.83 uyarınca aşağıda belirtilen gelirler, borçlu ve ailesinin geçimi için gerekli miktar düşüldükten sonra kısmen haczedilebilir:
- Maaşlar, ücretler, ikramiyeler
- Emekli aylıkları
- Sigorta gelirleri
- Nafaka dışı yardımlar
Ancak, haczedilecek miktar hiçbir şekilde gelirin dörtte birinden az olamaz.
HACZEDİLEMEZLİK ŞİKAYETİ NASIL YAPILIR?
Borçlunun haczedilemeyecek bir malı icra takibinde haczedildiyse, şikayet yoluyla icra mahkemesine başvurur. Bu bağlamda, şikayet süresi haczi öğrenme tarihinden itibaren 7 gündür. Ancak aşağıdaki durumlarda süreye bakılmaksızın her zaman şikayet edilmesinde sakınca yoktur:
- Devlet ve kamu mallarının haczi,
- Borçlunun temel yaşamını sürdüremez hale getiren (giyecek, yiyecek, yakacak gibi) malların haczi.
SONUÇ
İcra takibi sürecinde borçlunun yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan bazı mal ve gelirlerin haczedilemeyeceği kanunla güvence altına alınmıştır. Bu bağlamda, haczedilemeyecek bir malınız haczedildiyse, yasal yollarla itiraz etme hakkınız vardır. Bu noktada bir icra hukuku avukatından profesyonel destek almanız, süreci doğru ve hızlı yürütmeniz açısından büyük önem taşır.
AVUKAT DESTEĞİ ALMAK İSTER MİSİNİZ?
Haciz işlemleriyle karşı karşıyaysanız veya haklarınızı korumak istiyorsanız, bizimle iletişime geçin.
👉 Hemen bizimle iletişime geçin
📞 +90 530 180 82 49
📧 av.ardahancakir@gmail.com