İcra takibine maruz kalan veya borçlu olmadığı bir hukuki ilişki iddiası olan kişiler, haklarını korumak adına menfi tespit davası açar. Bu dava türü, borçlunun borçlu olmadığını ispat ederek, hakkındaki takibin veya borç iddiasının ortadan kaldırılmasını hedefler. Peki, menfi tespit davası nedir, nasıl açılır ve kimler bu davayı açar?
İcra ve İflas Kanunu Madde 72:
“Borçlu, icra takibinden önce veya takip sırasında borçlu bulunmadığını ispat için menfi tesbit davası açabilir.
İcra takibinden önce açılan menfi tesbit davasına bakan mahkeme, talep üzerine alacağın yüzde onbeşinden aşağı olmamak üzere gösterilecek teminat mukabilinde, icra takibinin durdurulması hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir.
İcra takibinden sonra açılan menfi tesbit davasında ihtiyati tedbir yolu ile takibin durdurulmasına karar verilemez. Ancak, borçlu gecikmeden doğan zararları karşılamak ve alacağın yüzde onbeşinden aşağı olmamak üzere göstereceği teminat karşılığında, mahkemeden ihtiyati tedbir yoluyle icra veznesindeki paranın alacaklıya verilmemesini istiyebilir.
Dava alacaklı lehine neticelenirse ihtiyati tedbir kararı kalkar. Buna dair hükmün kesinleşmesi halinde alacaklı ihtiyati tedbir dolayısıyla alacağını geç almış bulunmaktan doğan zararlarını gösterilen teminattan alır. Alacaklının uğradığı zarar aynı davada takdir olunarak karara bağlanır. Bu zarar herhalde yüzde yirmiden aşağı tayin edilemez.
Dava borçlu lehine hükme bağlanırsa derhal takip durur. İlamın kesinleşmesi üzerine münderecatına göre ve ayrıca hükme hacet kalmadan icra kısmen veya tamamen eski hale iade edilir. Borçluyu menfi tespit davası açmaya zorlayan takibin haksız ve kötü niyetli olduğu anlaşılırşa, talebi üzerine, borçlunun dava sebebi ile uğradığı zararın da alacaklıdan tahsiline karar verilir. Takdir edilecek zarar, haksızlığı anlaşılan takip konusu alacağın yüzde yirmisinden aşağı olamaz.
Borçlu, menfi tesbit davası zımmında tedbir kararı almamış ve borç da ödenmiş olursa, davaya istirdat davası olarak devam edilir.
Takibe itiraz etmemiş veya itirazının kaldırılmış olması yüzünden borçlu olmadığı bir parayı tamamen ödemek mecburiyetinde kalan şahıs, ödediği tarihten itibaren bir sene içinde, umumi hükümler dairesinde mahkemeye başvurarak paranın geriye alınmasını istiyebilir.
Menfi tesbit ve istirdat davaları, takibi yapan icra dairesinin bulunduğu yer mahkemesinde açılabileceği gibi, davalının yerleşim yeri mahkemesinde de açılabilir. Davacı istirdat davasında yalnız paranın verilmesi lazımgelmediğini ispata mecburdur.”
MENFİ TESPİT DAVASI NEDİR?
Menfi tespit davası; borçlu olduğunu iddia eden davalıya karşı, böyle bir borcun ya da hukuki ilişkinin mevcut olmadığının tespiti amacıyla açılan davadır. Bu dava ile davacı, borçlu olmadığını mahkeme kararı ile tespit ettirmek ister.
MENFİ TESPİT DAVASI NE ZAMAN AÇILIR?
İcra ve İflas Kanunu md.72’ye göre menfi tespit davası iki farklı zamanda açılabilir:
- İcra takibinden önce: Takip başlatılmadan önce kişi borçlu olmadığını iddia ediyorsa dava açar.
- İcra takibi sırasında (veya sonra): Takip başladıktan sonra borçlu, borcu ödemeden önce mahkemeye başvurarak bu borcu kabul etmediğini ve gerçekte borçlu olmadığını ispat etmeye çalışır.
İHTİYATİ TEDBİR KARARI VE TEMİNAT ZORUNLULUĞU
📌 İcra Takibinden Önce Açılan Davalarda:
Borçlu, takipten önce menfi tespit davası açmışsa, mahkemeden icra takibinin durdurulması için ihtiyati tedbir kararı talep edebilir. Ancak bu kararın alınabilmesi için:
- Talepte bulunulması,
- Alacağın en az %15’i kadar teminat gösterilmesi gerekir.
📌 İcra Takibinden Sonra Açılan Davalarda:
İcra takibinden sonra açılan menfi tespit davalarında ise takibin tamamen durdurulması için ihtiyati tedbir kararı verilemez. Ancak:
- Borçlu, alacaklıya ödeme yapılmaması yönünde tedbir isteyebilir.
- Bunun için yine alacağın en az %15’i oranında teminat sunması gerekir.
Bu tedbir, borcun ödenmesini değil, sadece veznedeki paranın alacaklıya verilmesini engeller.
MENFİ TESPİT DAVASI SONUÇLARI
➤ Dava Alacaklı Lehine Sonuçlanırsa:
- Mahkeme, davanın reddine karar verir.
- Daha önce verilen ihtiyati tedbir kararı kalkar.
- Alacaklı, tedbir nedeniyle alacağını geç aldığı için zararını gösterilen teminattan tahsil edebilir.
- Bu zarar en az alacağın %20’si oranında takdir edilir.
➤ Dava Borçlu Lehine Sonuçlanırsa:
- Takip durur.
- Kararın kesinleşmesiyle birlikte icra takibi kısmen ya da tamamen iptal olur.
- Eğer takibin haksız ve kötü niyetli olduğu anlaşılırsa:
- Borçlunun uğradığı zarar da alacaklıdan tahsil edilir.
- Bu zarar da en az alacağın %20’si oranında olur.
MENFİ TESPİT DAVASI NEREDE AÇILIR? YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME
Menfi tespit davalarında yetkili mahkeme, şu mahkemelerdir:
- Takibi yapan icra dairesinin bulunduğu yer mahkemesi,
- Davalının (alacaklının) yerleşim yeri mahkemesi.
Davacı, borçlu olmadığını ispat yükümlülüğü altındadır. Bu nedenle belge ve delillerin eksiksiz sunulması son derece önemlidir.
🕒 MENFİ TESPİT DAVASINDA ZAMANAŞIMI VE HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE
Menfi tespit davası, niteliği itibarıyla tespit davası olduğundan, genel olarak bir hak düşürücü süreye tabi değildir. Bu sebeple hukuki yararı bulunan herkes bu davayı gerek icra takibinden önce gerekse de icra takibinden sonra açar.
Ancak borçlu, icra takibinde borcu ödemeden önce menfi tespit davası açmalıdır. Aksi halde, ödeme yapıldıktan sonra artık menfi tespit davası değil, istirdat davası açma hakkı doğar. İstirdat davası açmak için de 1 senelik süre bulunduğundan bu sürenin aşılması durumunda hak kaybına uğranılacaktır. Bu nedenle, ödeme yapmadan önce harekete geçmek önemlidir.
⚠️ Hak Kaybı Yaşamamak İçin…
Menfi tespit davasında her ne kadar kesin bir hak düşürücü süre bulunmasa da, icra takibinin ilerlemesi ve borcun tahsil edilmesi halinde dava açma imkânı fiilen ortadan kalkar. Bu nedenle borçlu olduğunuza dair bir iddia ile karşılaştığınızda, zaman kaybetmeden hukuki destek almanız büyük önem taşır.
MENFİ TESPİT DAVASI İLE KARIŞTIRILAN: İSTİRDAT DAVASI
Menfi tespit davası, borçlu olmadığının tespiti içindir. Ancak, istirdat davası, haksız yere ödenmiş bir borcun geri alınması için açılır. Borçlu, icra tehdidi ile borç ödemişse ve bu borcun gerçekte mevcut olmadığını ispat edebilirse, istirdat davası açarak bu parayı geri alır.
✅ SONUÇ: MENFİ TESPİT DAVASI İLE HAKKINIZI KORUYUN
Menfi tespit davası, haksız borç iddialarına karşı en etkili hukuki yollardan biridir. Ancak dava süreci karmaşık olabileceği için mutlaka bir avukattan profesyonel destek alınmasını tavsiye ediyoruz.
📞 AVUKATINIZA DANIŞIN!
Eğer hakkınızda haksız bir borç takibi başlatıldıysa ya da borçlu olmadığınız halde ödeme yapmanız isteniyorsa, hemen bizimle iletişime geçin. Menfi tespit davası sürecinde yanınızdayız.
⚖️Bizimle iletişime geçin – Size en doğru hukuki desteği sağlayalım.
📌 Menderes Avukat – Av. Ardahan ÇAKIR
📞 +90 530 180 82 49
📧 av.ardahancakir@gmail.com