Miras hukuku, bireylerin ölümünden sonra malvarlıklarının kimlere ve nasıl devredileceğini düzenleyen bir hukuk dalıdır. Türk Hukuku’nda bu konuda en önemli düzenlemelerden biri miras sözleşmesidir. Miras sözleşmesi, miras bırakan ile karşı taraf arasında yapılan ve tarafların haklarını, yükümlülüklerini düzenleyen hukuki bir işlemdir. Bu makalede, miras sözleşmesinin tanımı, özellikleri ve geçerlilik şartları detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
Miras Sözleşmesinin Tanımı
Miras sözleşmesi, bir kişinin mirasının tamamı ya da bir kısmı üzerinde sağlığında başka bir kişi ile yaptığı genellikle miras bırakma veya feragat etme amacını taşıyan hukuki bir sözleşmedir. Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 527 ve devamı hükümlerine göre düzenlenen bu sözleşme, iki taraflı hukuki bir işlem niteliğindedir. Bu yönüyle tek taraflı bir tasarruf olan vasiyetnameden ayrılır.
Türk Medeni Kanunu Madde 545:
“Miras sözleşmesinin geçerli olması için resmî vasiyetname şeklinde düzenlenmesi gerekir. Sözleşmenin tarafları, arzularını resmî memura aynı zamanda bildirirler ve düzenlenen sözleşmeyi memurun ve iki tanığın önünde imzalarlar.”
Miras Sözleşmesinin Hukuki Niteliği
Miras sözleşmesi, iki taraflı bir hukuki işlem olduğu için her iki tarafın rızasını gerektirir. Taraflardan biri miras bırakan (muris), diğeri ise sözleşmenin karşı tarafıdır. Karşı taraf genellikle mirasçı olacak kişi olmakla birlikte, sözleşme konusu kişisel veya ekonomik bir çıkar doğrultusundadır.
Miras Sözleşmesinin Türleri
- Olumlu Miras Sözleşmesi: Miras bırakanın, belirli bir kişiye mirasçı atanması veya belirli bir malın bırakılmasını taahhüt ettiği sözleşmelerdir.
- Olumsuz Miras Sözleşmesi: Mirasçı olacak bir kişinin, belirli bir bedel karşılığında veya bedelsiz olarak miras hakkından feragat etmesi durumudur.
Olumlu Miras Sözleşmesi Nedir?
Türk Medeni Kanunu Madde 527:
“Mirasbırakan, miras sözleşmesiyle mirasını veya belirli malını sözleşme yaptığı kimseye ya da üçüncü bir kişiye bırakma yükümlülüğü altına girebilir.
Mirasbırakan, malvarlığında eskisi gibi serbestçe tasarruf edebilir; ancak, miras sözleşmesindeki yükümlülüğü ile bağdaşmayan ölüme bağlı tasarruflarına veya bağışlamalarına itiraz edilebilir.”
Olumlu miras sözleşmesi, miras bırakanın bir kişiyle yaptığı ve bu kişi lehine belirli bir malın ya da mirasın tamamının bırakılmasını taahhüt ettiği bir miras sözleşmesi türüdür. Türk Medeni Kanunu’na göre, bu tür sözleşmeler genellikle bir miras hakkının veya belirli bir malın sözleşmede belirtilen kişiye bırakılmasını içermektedir.
Bu sözleşme türü, miras bırakanın malvarlığının ölümünden sonra belirli bir şekilde paylaşılmasını sağlamak amacıyla yapılır. Olumlu miras sözleşmesinde, miras bırakan taahhütte bulunurken karşı taraf da genellikle bir edimde bulunur. Örneğin, sözleşmenin karşı tarafı, miras bırakana bakmak veya belirli bir hizmet sunmak gibi yükümlülükler üstlenebilir.
Olumsuz Miras Sözleşmesi Nedir?
Türk Medeni Kanunu Madde 528:
“Mirasbırakan, bir mirasçısı ile karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilir.
Feragat eden, mirasçılık sıfatını kaybeder.
Bir karşılık sağlanarak mirastan feragat, sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin altsoyu için de sonuç doğurur.”
Olumsuz miras sözleşmesi, mirasçı olabilecek bir kişinin, miras bırakanla yaptığı sözleşme ile miras hakkından tamamen veya kısmen feragat etmesini sağlayan bir sözleşme türüdür. Türk Medeni Kanunu’na göre mirastan feragat, miras bırakanın ve feragat eden tarafın karşılıklı anlaşmasıyla gerçekleşir. Bu sözleşme, genellikle miras bırakanın sağlığında tarafların gelecekteki olası uyuşmazlıklarını önlemek amacıyla yapılır.
Miras Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları
Miras sözleşmesinin geçerli olabilmesi için belirli şekil şartlarına uyulması gerekir. Bu şartlar, miras sözleşmesinin hukuki sonuç doğurabilmesi ve tarafların iradelerinin korunması için büyük önem taşır.
-
Resmî Vasiyetname Şeklinde Düzenlenmesi
Miras sözleşmesinin geçerli olabilmesi için Türk Medeni Kanunu gereği resmî vasiyetname şeklinde düzenlenmesi zorunludur. Resmî vasiyetnamenin şekil şartları TMK m. 532-535 hükümlerinde düzenlenmiştir. Bu kapsamda:
- Taraflar, sözleşme arzularını bir resmî memura (noter, sulh hukuk hakimi veya kanunda belirtilen diğer yetkililer) bildirirler.
- Sözleşme, resmî memur ve iki tanık huzurunda imzalanır.
- Resmî memur, tarafların arzularını ve beyanlarını, tanıkların da huzurunu teyit ederek sözleşmeyi düzenler.
-
İradî Ehliyet
Miras sözleşmesini düzenleyecek tarafların tam ehliyetli olması gerekmektedir. Murisin ayırt etme gücüne sahip olması ve ergin olması şarttır. Aynı şekilde, sözleşmenin diğer tarafı da fiil ehliyetine sahip olmalıdır.
-
Rızanın Serbestliği
Tarafların sözleşme yaparken herhangi bir baskı veya zorlama altında olmadan serbest iradeleriyle hareket etmeleri gerekir. Hata, hile veya tehdit gibi irade bozukluğu durumları sözleşmenin iptaline neden olur.
-
Şekil Şartlarına Uyma Zorunluluğu
Miras sözleşmesi yazılı şekil şartlarına tabidir. Resmi memur önünde yapılmayan miras sözleşmeleri geçersizdir.
Miras Sözleşmesinin Sona Ermesi
Miras sözleşmesi, tarafların anlaşmasıyla sona erebileceği gibi belirli durumlarda tek taraflı olarak da feshedilebilir:
- Tek Taraflı Geri Alma: Miras bırakan, karşı tarafın sözleşmeye aykırı davranışları nedeniyle sözleşmeyi feshedebilir (örneğin, miras bırakanın bakım yükümlülüğünün yerine getirilmemesi).
- Tarafların Anlaşması: Taraflar, sözleşmenin sona erdirilmesi konusunda mutabakata varabilirler.
Sonuç
Miras sözleşmesi, bireylerin malvarlıkları üzerinde ölümden sonraki tasarruflarını şekillendirmelerine olanak tanıyan önemli bir hukuki araçtır. Ancak bu sözleşmenin geçerli olabilmesi için Türk Medeni Kanunu’nda belirtilen sıkı şekil şartlarına uyulması zorunludur. Resmî vasiyetname şeklinin tercih edilmesi, tarafların haklarının korunması ve hukuki güvenliğin sağlanması açısından büyük önem taşır. Bu nedenle miras sözleşmesi yapacak kişilerin hukuki danışmanlık alarak süreçleri yönetmelerini tavsiye ediyoruz.
Son olarak görüleceği miras sözleşmesinin bazı şartları bulunmakta olup karmaşık bir hukuki süreçten ibarettir. Tüm bu süreçte hak kaybına uğramamak için mutlaka bir avukat ile iletişime geçmenizi tavsiye ederiz.
⚖️Bizimle iletişime geçin – Size en doğru hukuki desteği sağlayalım.
📌 Menderes Avukat – Av. Ardahan ÇAKIR
📞 +90 530 180 82 49
📧 av.ardahancakir@gmail.com