Zimmet suçu kamu görevlilerinin görevleri nedeniyle kendilerine emanet edilen malları kişisel çıkarları için kullanmaları veya başkalarına aktarmaları durumunda ortaya çıkan ağır bir suçtur. Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 247, 248 ve 249. maddelerinde düzenlenmiştir. Bu suç kamu güvenini ve kamu malını koruma amacı taşır.
Zimmet Suçunun Tanımı
Türk Ceza Kanunu Madde 247:
“(1) Görevi nedeniyle zilyedliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(3) Zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilebilir.”
TCK 247. maddesi kamu görevlisinin görevi nedeniyle zilyetliği (tasarruf yetkisi) kendisine devredilmiş veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisi veya bir başkası için zimmetine geçirmesi suç olarak kabul eder.
- Fail: Suçu yalnızca kamu görevlileri işler. Özel sektör çalışanlarının benzer nitelikteki eylemleri, güveni kötüye kullanma veya hırsızlık suçları kapsamında değerlendirilir.
- Suçun Konusu: Kamu malı niteliğinde olan taşınır veya taşınmaz değerlerdir.
- Suçun Şekli: Malın tamamen sahiplenilmesi ya da kullanıldıktan sonra geri verilmesi halinde de suç oluşur.
Suçun cezası beş yıldan on iki yıla kadar hapis cezasıdır.
Zimmet Suçunun Nitelikli Hali
Zimmet suçunun işlenme şekline göre cezanın artırılması veya azaltılması mümkündür. Zimmetin gizlenmesi amacıyla hileli işlemler yapılırsa, failin cezası yarı oranında artırılır.
Örnek: Bir kamu görevlisinin zimmetine geçirdiği parayı muhasebe kayıtlarında sahte belge düzenleyerek gizlemesi hileli zimmet suçuna girer.
Kullanma Zimmeti Suçu
Zimmet suçunun malın yalnızca belli bir süreliğine kullanılıp iade edilmesi amacıyla işlenmesi durumunda cezada indirim uygulanır. Bu durumda failin cezası yarı oranına kadar azalır.
Örnek: Bir belediye çalışanının kamuya ait bir aracı hafta sonu kişisel işleri için kullanıp sonra iade etmesi geçici zimmet suçuna örnektir.
Zimmet Suçunda Etkin Pişmanlık Hükümleri
Türk Ceza Kanunu Madde 248:
“(1) Soruşturma başlamadan önce, zimmete geçirilen malın aynen iade edilmesi veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisi indirilir.
(2) Kovuşturma başlamadan önce, gönüllü olarak, zimmete geçirilen malın aynen iade edilmesi veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi halinde, verilecek cezanın yarısı indirilir. Etkin pişmanlığın hükümden önce gerçekleşmesi halinde, verilecek cezanın üçte biri indirilir.”
Etkin pişmanlık, failin cezasında zararı telafi etmesi halinde cezada indirim yapılmasını sağlar.
- Soruşturma Öncesi İade: Eğer fail soruşturma başlamadan önce zimmetine geçirdiği malı aynen iade eder veya zararı tamamen karşılıyorsa cezasının üçte ikisi kadar azalır.
- Kovuşturma Öncesi İade: Kovuşturma (dava) açılmadan önce malın iade edilmesi veya zararın giderilmesi durumunda cezanın yarısı kadar azalır.
- Hükümden Önce İade: Eğer hüküm verilmeden önce fail pişman olup zararı giderirse cezası üçte bir oranında azalır.
Bu düzenleme zimmet suçunun zararını telafi etmeye yönelik teşvik edici bir unsurdur.
Zimmet Suçunda Malın Değerinin Azlığı (Daha Az Cezayı Gerektiren Hal)
Türk Ceza Kanunu Madde 249:
“(1) Zimmet suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı nedeniyle, verilecek ceza üçte birden yarıya kadar indirilir.”
Zimmet suçuna konu olan malın değeri azsa failin cezasının üçte birden yarıya inme ihtimali vardır.
Örnek: Bir kamu görevlisinin küçük bir miktar kırtasiye malzemesini zimmetine geçirmesi durumunda verilecek ceza daha düşük olur.
Denetim Görevinin İhmali Ve Sorumluluk
Türk Ceza Kanunu Madde 251:
“(1) Zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine kasten göz yuman denetimle yükümlü kamu görevlisi, işlenen suçun müşterek faili olarak sorumlu tutulur.
(2) Denetim görevini ihmal ederek, zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine imkan sağlayan kamu görevlisi, üç aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Zimmet suçu yalnızca failin fiiliyle sınırlı olmaz. Suçu önleme ve tespit etme yükümlülüğü bulunan denetim görevlilerini de kapsar. TCK 251. maddesine göre, zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine kasten göz yuman denetimle yükümlü kamu görevlileri suçun müşterek faili olarak sorumlu olur.
Ayrıca denetim görevini ihmal ederek zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine olanak sağlayan kamu görevlileri de üç aydan üç yıla kadar hapis cezası alır. Bu düzenleme kamu yönetiminde etkin bir denetim mekanizmasının önemini vurgulamaktadır. Ve kamu görevlilerinin zimmet gibi suçlara karşı duyarlı ve sorumlu davranmalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Özellikle kamu kaynaklarının korunması ve yolsuzlukların önlenmesi açısından denetim görevini yerine getirmeyen kişilerin de cezai sorumluluk taşıması kamu düzeninin sağlanması adına kritik bir önlemdir.
Zimmet Suçunda Cezanın Belirlenmesi
Bir zimmet suçu işlendiğinde mahkeme cezanın belirlenmesinde şu hususları göz önünde bulundurur:
- Zimmete geçirilen malın değeri (yüksek meblağlı suçlar daha ağır cezaya tabiidir).
- Zimmetin gizlenmesi için hile kullanılıp kullanılmadığı (cezayı artıran bir faktördür).
- Zimmete geçirilen malın iade edilip edilmediği (etkin pişmanlık hükümleri uygulanır).
- Failin suçu geçici olarak mı yoksa kalıcı olarak mı işlediği (geçici zimmet durumunda ceza azalır).
Zimmet Suçunda Uzlaşma
Zimmet suçu uzlaştırma kapsamına giren suçlardan değildir. Çünkü zimmet kamu güvenini sarsan ve kamu malına yönelik ağır bir suçtur.
Zimmet Suçunda Şikâyet
Zimmet suçu, şikâyete tabi bir suç değildir. Suçun öğrenilmesiyle birlikte savcılık resen (kendiliğinden) soruşturma başlatır. Mağdur olan kamu kurumu veya ilgili kişiler şikâyette bulunmasa bile yargılama devam eder.
Zimmet Suçunda Görevli Mahkeme
Zimmet suçu ağır cezalık bir suç olup Ağır Ceza Mahkemesi tarafından yargılaması olur. Görevli mahkeme yetkisi Ağır Ceza Mahkemelerine aittir.
Zimmet Suçunda Cezanın Ertelenmesi
Zimmet suçu için hükmedilen ceza iki yılın üzerinde olduğunda cezanın ertelenmesi mümkün değildir. Ancak etkin pişmanlık, daha az cezayı gerektiren halin olması gibi durumlarda sanığa iki yıl veya daha az süreli bir hapis cezası verilmesi durumunda mahkemenin cezanın ertelenmesine karar verme ihtimali vardır.
Zimmet Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
HAGB failin belirli bir denetim süresi boyunca (5 yıl) suç işlememesi şartıyla cezasının uygulanmamasıdır. Ancak zimmet suçu genellikle iki yılın üzerinde ceza gerektirdiğinden, HAGB kararı verilmesi çoğunlukla mümkün değildir. Ancak etkin pişmanlık, daha az cezayı gerektiren halin olması gibi durumlarda sanığa iki yıl veya daha az süreli bir hapis cezası verilmesi durumunda mahkeme HAGB kararı verebilir.
Zimmet Suçunda Etkin Pişmanlık
Zimmet suçu işleyen fail soruşturma veya kovuşturma başlamadan önce zimmete geçirilen malı aynen iade ederse veya zararı tamamen karşılamışsa cezasında ciddi indirimler uygulanır:
- Soruşturma öncesi iade: Cezanın 3’te 2’si indirilir.
- Kovuşturma öncesi iade: Cezanın yarısı indirilir.
- Hükümden önce iade: Cezanın 3’te 1’i indirilir.
Bu hüküm kamu zararının telafisini teşvik etmek amacıyla getirilmiştir.
Sonuç
Zimmet suçu kamu güvenini sarsan ve devlet otoritesine zarar veren ciddi bir suçtur. Bu yüzden ceza oranları oldukça yüksek tutulmuştur. Ancak zararın giderilmesi durumunda etkin pişmanlık hükümleri ile ceza indirimleri getirilmiştir. Suçun ağırlığını belirleyen en önemli unsurlar zimmete geçirilen malın değeri, suçun işleniş şeklidir. Bu hükümler hem kamu malını koruma hem de kamu görevlilerini disiplinli bir şekilde görevlerini yerine getirmeye teşvik etme amacı taşımaktadır.
Zimmet suçu ve diğer hukuki konularla ilgili detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz. Profesyonel hukuki danışmanlık hizmetlerimizle yanınızdayız.
Hemen Bizimle İletişime Geçin
📌 Menderes Ceza Avukatı – Av. Ardahan ÇAKIR
📞 +90 530 180 82 49
📧 av.ardahancakir@gmail.com