Nafaka, boşanma veya ayrılık sonrasında zor durumda olan eş veya çocukların desteklenmesi amacıyla ödenen katkıdır. Bu nafaka türleri arasında; tedbir nafakası, yoksulluk nafakası, iştirak nafakası ve yardım nafakası yer alır. Nafaka temel olarak ihtiyaç sahibi olan kişinin hayatını sürdürebilmesi için gerekli koşulları sağlar. Ancak zamanla nafaka ödemesi yapan kişi için zorlayıcı hale gelir. Veya nafaka alan kişi açısından artık gereksiz bir hal alır. Bu gibi durumlarda nafakanın kaldırılması gündeme gelir.
Bu makalede nafakanın kaldırılması davasının hukuki temelleri, dava şartları, dava süreci ve sonuçları ele alınacaktır.
Nafaka Türleri ve Kaldırılma Sebepleri
Türk Medeni Kanunu nafakanın kaldırılmasını belirli durumlarda mümkün kılar. Nafaka türlerine göre kaldırılma koşulları da farklılık gesterir:
Yoksulluk Nafakası:
Boşanma davası sonucunda yoksulluğa düşecek olan tarafa bağlanan yoksulluk nafakası nafaka alacaklısının evlenmesi, yeni bir düzenli gelire kavuşması veya ekonomik durumunun düzelmesi gibi sebeplerle kaldırılabilir. Ayrıca nafaka alacaklısının “haysiyetsiz hayat sürmesi” de nafakanın kaldırılması için sebep olarak kabul edilir.
İştirak Nafakası:
Çocuğun eğitim ve bakım masraflarını karşılamak üzere ödenen iştirak nafakası çocuğun ergin olması (18 yaşını doldurması) veya kendi geçimini sağlayabilir hale gelmesi gibi durumlarda sona erdirilebilir. Ayrıca çocuğun velayetinin diğer tarafa geçmesi de iştirak nafakasının kaldırılmasını gündeme getirebilir.
Yardım Nafakası:
Yardım nafakası ihtiyaç sahibi olan yakın akrabaya (anne, baba gibi) bakmakla yükümlü kişinin ödediği bir nafaka türüdür. Bahse konu Yardım nafakası da ihtiyaç sahibi kişinin ekonomik durumunun iyileşmesi başkaca bir gelir kaynağına kavuşması veya nafaka yükümlüsünün maddi gücünün zayıflaması gibi durumlarda kalkar.
Nafakanın Kaldırılması Davasının Şartları
Nafakanın kaldırılması Türk Medeni Kanunu Madde 176’ da açıklanmıştır.
Türk Medeni Kanunu Madde 176:
“İrat biçiminde ödenmesine karar verilen maddî tazminat veya nafaka, alacaklı tarafın yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü hâlinde kendiliğinden kalkar; alacaklı tarafın evlenme olmaksızın fiilen evliymiş gibi yaşaması, yoksulluğunun ortadan kalkması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi hâlinde mahkeme kararıyla kaldırılır.”
Nafakayı kaldırma davası, nafaka yükümlüsünün veya nafaka alacaklısının maddi durumlarında önemli değişiklikler olması halinde açılabilir. Nafakanın kaldırılması için şu şartların bazıları gerçekleşmiş olması gerekir:
- Nafaka Alacaklısının Maddi Durumunun İyileşmesi: Nafaka alacaklısı gelir sahibi olmuş veya ihtiyaçlarını karşılayacak bir ekonomik güce ulaşmışsa nafaka artık gereksiz hale gelir. Bu durumda nafaka yükümlüsü nafakanın kaldırılması için mahkemeye başvurur.
- Nafaka Yükümlüsünün Maddi Gücünün Azalması: Nafaka yükümlüsünün gelirinin azalması, iş kaybı, emeklilik veya ciddi sağlık sorunları nedeniyle ekonomik olarak zor durumda kalması halinde nafakanın kaldırılması veya azaltılması talep edilir.
- Nafaka Alacaklısının Haysiyetsiz Hayat Sürmesi: Türk Medeni Kanunu’na göre nafaka alacaklısının toplumsal ahlaka aykırı bir hayat sürmesi nafaka yükümlüsüne nafakanın kaldırılması için dava açma hakkı tanır.
- Nafaka Alacaklısının Yeniden Evlenmesi veya Fiilen Evli Gibi Yaşaması: Nafaka alacaklısı yoksulluk nafakası alırken yeniden evlenirse nafaka ödeme yükümlülüğü kendiliğinden kalkar. Ancak nafaka alacaklısı fiilen evli gibi bir birliktelik yaşarsa nafaka yükümlüsü nafakanın kaldırılması davası açma hakkı vardır.
- Taraflardan Birinin Ölümü: Nafaka yükümlüsünün veyahut nafaka alacaklısının ölmesi halinde nafaka ödeme yükümlülüğü kendiliğinden kalkar. Bu durum nafakanın kaldırılması davası açmaya gerek kalmaksızın nafakanın sona ermesi anlamına gelir.
Nafakanın Kaldırılması Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Kaldırılma davasında görevli ve yetkili mahkeme Türk Medeni Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu kapsamında belirlenmiştir. Davada görevli ve yetkili mahkeme aşağıdaki gibidir:
Görevli Mahkeme
Nafakanın kaldırılması davasında görevli mahkeme Aile Mahkemesi’dir. Aile Mahkemesi’nin bulunmadığı yerlerde, Asliye Hukuk Mahkemesi bu davaya Aile Mahkemesi sıfatıyla bakar.
Yetkili Mahkeme
Nafakanın kaldırılması davasında yetkili mahkeme ise nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesidir.
Nafakanın Kaldırılması Davası Süreci
Davacı nafaka yükümlüsü davalı ise nafaka alacaklısı olacaktır. Dava sürecinde mahkeme tarafların maddi durumlarını inceleyerek nafakanın kaldırılmasının haklı olup olmadığını değerlendirir. Taraflardan her biri mali durumlarındaki değişiklikleri, gelir durumunu ve giderlerini mahkemeye belgeleyerek sunar.
Dava süreci şu adımlardan oluşur:
- Dava Dilekçesi: Davacı taraf nafakayı kaldırma gerekçelerini içeren bir dilekçe ile mahkemeye başvurur.
- Delillerin Sunulması: Tarafların maddi durumlarını kanıtlayacak belgeler, tanık beyanları, banka hesap dökümleri ve maaş bordroları gibi deliller mahkemeye sunulur.
- Mahkemenin İncelemesi ve Karar: Mahkeme, tarafların ekonomik durumlarını nafakanın kaldırılma gerekçelerini ve sundukları delilleri inceleyerek karar verir. Eğer Türk Medeni Kanunu’nda sayılan şartların oluştuğu tespit edilirse nafakanın kaldırılmasına karar verilebilmektedir.
Nafakanın Kaldırılmasının Hukuki Sonuçları
Mahkemenin nafakanın kaldırılması yönünde verdiği karar kesinleştiğinde nafaka ödemesi sona erer. Bu kararın ardından nafaka yükümlüsü artık nafaka ödemek zorunda kalmaz ve nafaka borcu ortadan kalkar. Mahkeme kararı ile birlikte kaldırılan nafaka hukuki olarak sona ermiş kabul olur. Geçmişe yönelik bir borç doğurmaz. Ancak nafakayı kaldırma kararına rağmen nafaka alacaklısının tekrar yoksulluğa düşmesi halinde nafakanın yeniden talep edilme imkanı vardır. Bu durumda nafaka alacaklısı yeni bir nafaka davası açmak zorundadır.
Sonuç
Türk hukukunda nafaka ihtiyaç sahiplerinin desteklenmesi için önemli bir güvencedir. Ancak nafaka ödeme yükümlülüğü tarafların maddi durumlarının değişmesi ile kaldırır. Nafakanın kaldırılması davası nafaka yükümlüsünün ya da alacaklısının şartlarının değişmesi durumunda açılarak nafakanın sona erdirilmesini sağlar. Böylece nafaka yalnızca ihtiyaç sürdüğü sürece devam eder. Aksi halde tarafların ekonomik durumuna göre kalkar. Bu dava türü mahkemelerin adil bir çözüm sunmasını sağlamakta ve tarafların güncel durumları dikkate alınarak hukuki bir denge oluşturulmaktadır.
Son olarak görüleceği üzere davanın bazı şartları bulunmakta olup karmaşık bir hukuki süreçten ibarettir. Tüm bu süreçte hak kaybına uğramamak için mutlaka bir avukat ile iletişime geçmenizi tavsiye ederiz.
👉 Hemen bizimle iletişime geçin
📌 Menderes Avukat – Av. Ardahan ÇAKIR
📞 +90 530 180 82 49
📧 av.ardahancakir@gmail.com